WSTĘP
Historia żeglugi jest równie stara, jak historia ludzkości. Już człowiek pierwotny pływał po rzekach i jeziorach na pniach drzew. Najpierw były one nieobrobione, później zaczęto je wydrążać i zaokrąglać na końcach, bądź też wiązać po kilka razem. Z wydrążonego pnia narodziła się łódź (takie łodzie-dłubanki spotyka się jeszcze do dzisiaj w wielu częściach świata), zaś ze związanych pni – tratwa. Pierwsze łodzie i tratwy poruszano odpychając się najpierw pałką, później wiosłem, jeszcze później – rozpinając nad nim płachtę żagla. Wiosła i żagiel stały się na całe tysiąclecia jedynym napędem coraz większych łodzi i statków, już nie tylko na rzekach i jeziorach, ale i na morzach. Dopiero wynalazek silnika parowego a później spalinowego przyniósł zmierzch fascynującego świata żaglowców.
Konstrukcja statków związana była zawsze z wieloma czynnikami. Uzależniona była od materiałów dostępnych na danym terenie, od przeznaczenia statku, od wiedzy i zdolności budowniczych a także od warunków jakie stawiał mu morski żywioł.
W starożytnym, niemal bezleśnym Egipcie, powstawały płaskodenne gublije, budowane z krótkich kawałków drewna i usztywniane linami, a także papirusowe tratwy. Daleki Wschód stał się na tysiąclecia królestwem sampanów i coraz to większych dżonek. Kraje arabskie stworzyły swoje, nie zmieniane przez setki lat, oryginalne łodzie i statki o dziwnych nazwach. Dzięki skośnym żaglom i odpowiednim kształtom kadłuba mogły one lawirować i płynąć pod wiatr. Normańskie plemiona północnej Europy zdobywały morza i oceany na smukłych, ostrodennych łodziach z groźnymi wojownikami – wikingami – przy wiosłach. Świat antyczny stworzył wiosłowo-żaglowe galery, które przetrwały aż do XVIII w.
Średniowiecze przyniosło coraz większą przewagę żagla jako napędu statków. Ich wielkość nie rosła zresztą zbyt szybko. Aż do XV w. nie przekraczały z reguły 300 ton wyporności. Obok wojennych galer pojawiało się coraz więcej pękatych (jak mówiono "okrągłych") żaglowych statków handlowych. Jednak dopiero pojawienie się karaweli pozwoliło zdobywać morza i oceany. Era dużych żaglowców rozpoczęła się w XVI w. od wielomasztowych i wielopokładowych galeonów.
Ciągłe doskonalenie broni palnej zmienił zupełnie formę wojen i bitew morskich. Coraz częściej walczono na odległość a abordaż i walka wręcz były tylko uzupełnieniem boju. Z czasem zmienił się też sposób prowadzenia bitew – z walki bezładnych rojów statków na walkę płynących w szyku torowym tzw. liniowców. Oprócz nich pojawiły się z czasem mniejsze żaglowce wojenne – korwety i fregaty. Udoskonalenie i zróżnicowanie techniki doprowadziło do powstania szkunerów, barków, barkentyn, brygantyn i innych.
Oddzielny rozdział stanowiły klipry – ostatnie z wielkich handlowych żaglowców. Choć pierwsze parowce miały jeszcze żagle to jednak szybki rozwój i udoskonalanie maszyn parowych doprowadziło do powstania całkowicie nowych środków morskiego transportu – już bez żagli.
Obecnie zostały już tylko żaglowce szkolne i rekreacyjne …